Yazıyor... Yazıyor... İşsiz Gazeteciler Telifli Haber Yazıyor

HABER/ Muhammed Emin Sarı

Çalıştığı medya kuruluşu kapandığı ya da gelir kaybına uğradığı için işsiz kalan, mesleğini icra edemeyen yüzlerce gazeteci hem mesleklerini icra etmek hem de gelir elde etmek amacıyla telifli haberler hazırlayıp bu fonlardan yararlanmaya başladı. Herhangi bir basın yayın kuruluşunda çalışmayan, güvencesi olmayan, serbest çalışan gazetecilerin başvurularını kabul eden bu meslek ve basın kuruluşları yayınlanan haber başına brüt 75 ila 120 Euro arasında ücret ödüyor.

Deniz Savaş: Yeni bir alan açtık Serbest çalışan gazetecilerin özgün haberlerini telif ücreti ödeyerek, alıp kendi yayın organlarında yayınlayan meslek örgütlerinden biri Ankara Gazeteciler Cemiyeti. “Serbest Çalışan Gazetecileri Güçlendirme Destek Aracı” isimli telif desteği programı ile başvuru alıp, uygun içerikleri yayınlıyor. Avrupa Birliği destekli bu programın yürütücülerinden Araştırmacı Deniz Savaş üçüncü yılında olan telif desteği programı kapsamında şimdiye kadar 400'den fazla haber yayınladıklarını söyleyerek, en fazla haber başvurusunun sırasıyla İstanbul, Ankara, Van, İzmir ve Hatay’dan geldiğini belirtti. Deniz Savaş programın amacı ve hedefleri konusunda ise şunları söylüyor: “Bu destek programının öncelikli amacı, gazetecilere haber yazabilecekleri yeni bir alan açmaktır. Telifli haber programları; sözleşmeli çalışma ve sendikalı olma oranının düşük olduğu medya sektöründe; serbest çalışan, bir kurum güvencesi altında olmayan gazetecilerin emeğini korumayı, emeklerinin karşılığını vermeyi hedefliyor.” Gazeteciler Cemiyeti’nin yürüttüğü farklı programlar kapsamındaki eğitim çalışmalarına da değinen Savaş, Hollanda Büyükelçiliği’nin MATRA Programı desteğiyle yürüttükleri “Genç Gazeteciler ve Bağımsız Medya” adlı projeleri ile de genç gazetecilere eğitim ve telifli haber olanağı sunduklarını belirtti. Yürüttükleri tüm programlarda 1000’in üzerinde telifli haber yayınladıklarını da söyleyen Savaş, nihai amaçlarının belli bir sayıda haber yayınlamak değil, farklı gazetecilerin farklı haber önerilerini değerlendirip, emeklerinin karşılığını vermek olduğu belirtti. Telifli Haber Programlarının sektördeki “işsizlik” sorununa ne kadar çözüm olabileceği ile ilgili de konuşan Savaş, Medya sektöründeki güvencesiz çalışma koşullarının ve yüksek işsizlik rakamlarının bir sektör gerçeği olmaya devam ettikçe; telifli haber programlarının nihai çözüm olmasa bile, önemli bir seçenek olarak kalmaya devam edeceğini söyleyerek sözlerini şöyle tamamladı: “Medya alanındaki sorunlar birbirinden bağımsız değil. Her yıl sektöre binlerle yeni mezun katılıyor. Bununla birlikte medya kuruluşları küçülmeye gidiyor veya kapanıyor. Bu tabloda, işsizlik sektörün en önemli sorunlarından biridir. Telif desteği bu soruna doğrudan çözüm sunmasa bile katkı sunuyor. Ancak mevcut medya ortamının sorunları, yalnızca telif üzerinden okunamayacak kadar büyüktür.”

Yusuf Kanlı: Çözüm değil, dayanışma mesajı Proje Direktörü ve Ankara Gazeteciler Cemiyeti Başkan Yardımcısı Yusuf Kanlı ise telifli haberlerin gelirden mahrum bırakılan gazetecilere geçici bir maddi katkı sunup; onları tekrar aktif olmaya teşvik ettiğini belirterek şöyle konuştu: “Telif desteğiyle gazetecilerin sorunlarının çözüleceği beklentisi gerçekçi değildir. Telif, ancak işsiz kalan ‘ben artık istenmiyorum, çalışmalarım değerli değil.’ diyerek, sektörden uzaklaştırıldığını düşünen gazeteci arkadaşlarımıza ‘siz önemlisiniz, siz Türkiye medyasının bir parçasısınız.’ mesajını vermek adına önemlidir. Türkiye medyasının sorunlarının çözümü; gittikçe tanıtım bültenine dönüşen, ‘haber yazım üslubunun’ tekrar haber odaklı bir yaklaşımla değiştirilmesinden geçecektir. İzlenmeyen televizyonlar, satın alınmayan gazeteler, artık çıkmayan dergilerle Türkiye basınının derdine ne telif ne başka bir şey çare olmaz. Çare; halkın takdir edeceği habercilik anlayışına dönmektir.”

Emre Kızılkaya: Mesleki portfolyolar gelişiyor Avrupa Birliğinin finanse ettiği ve Türkiye Gazeteciler Sendikası ile İzmir Gazeteciler Cemiyetinin yürüttüğü ve 2019'da başlayan "Güçlü Gazeteci Özgür Medya Programının bir başka partneri olan Journo’nun Proje Editörü Emre Kızılkaya, bugüne kadar projede belirlenen tüm dönemsel hedeflere ulaşıldığını belirterek, gazetecilerin ilgisinin, beklentilerinin üstünde olduğunu söyledi. Kızılkaya, telifli haber programının gazeteciliğe katkıları konusunda da şunları söylüyor: “Bu programa katılan serbest gazeteciler bir yandan Journo gibi, medya dünyasında erişimi ve etkisi yüksek bir platformda haberlerini yayımlatabiliyor, bir yandan da mesleki portfolyolarını geliştiriyorlar. Ürettikleri içerikler ise tüm medya ekosistemi için fayda sağlıyor. Bu içeriklerle kimi zaman sorunları saptıyor, kimi zaman medyada sürdürülebilirlik için çözüm önerileri ve ilham verici hikâyeler anlatıyorlar. Böylece dijital teknolojiler başta olmak üzere, gazetecilikte meslek içi eğitime katkısı olan içerikler de doğru adrese ulaşmış oluyor.”

Dilek Gappi: Gazetecileri motive ediyoruz Serbest çalışan işsiz ve güvencesiz gazetecilere telifli haber desteği veren bir diğer basın örgütü olan İzmir Gazeteciler Cemiyeti. Avrupa Birliği desteği ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın partnerliği ile "Güçlü Gazeteci Özgür Medya" adı ile bir proje yürütüyor. Haziran 2019 tarihinde başlayan ve 44 ay sürecek olan projenin koordinatörlerinden İzmir Gazeteciler Cemiyeti Başkan Yardımcısı Dilek Gappi şimdiye kadar yürüttükleri çalışmalarda amaçlarının önemli bir kısmına ulaştıklarını belirterek, eğitimler ve telif destekleri gibi iki önemli konuda verdikleri desteklerle meslekten kopmakta olan gazetecileri tekrar mesleğe motive ettiklerini söyledi.

Gappi şöyle konuştu: “Türkiye'de basın sektörü birçok sorunun iç içe geçtiği bir alan. Ekonomik, sosyal, siyasal birçok güçlükle karşı karşıyayız. Genç meslektaşlarımız mutsuz ve umutsuzken, iş bulma sürecinde olan arkadaşlarımız için de koşullar zorlayıcı. Telif projesi bu mesleğe gönül vermiş, idealist bir meslek sevdası taşıyan ancak koşullar nedeniyle kadrolu çalışamayan arkadaşlarımızın meslekleri ile olan yeni bir bağ haline geldi. Uygulamakta olduğumuz projede kriterlere uyan yani işsiz, genç serbest gazeteci arkadaşlarımız 8 kez telif projesinden yararlanabiliyorlar. Telif projesi çözüm değil ancak meslektaşlarımız için bir can simidi niteliği taşıyor.”

Dilek Gappi, basındaki tekelleşmenin bitmesi gerektiğine vurgu yaparak; çözüm önerilerini şöyle açıkladı: “Günümüz şartlarında telif bir kategori olarak varlığını sürdürecektir. Dijitalleşmenin artması, serbest gazeteciliğin yaygınlaşması, habercilik tekniklerinin teknolojik dönüşümü bir anlamda telif haberciliği zorunlu kılıyor. Ancak telif desteği sağlayan kurum, organizasyon sayısı kısıtlı. Sektörde çözümü ise daha çok sahiplik yapılarının değişmesinde görüyorum. Kurumsallaşmış basın mecraları özgür bir sahiplik yapısına kavuştuğunda gazeteciler rahat soluk alabilir. Telif ise her zaman takviye edici, destekleyici bir motivasyon kaynağı olmaya devam edecektir.”

Sıddık Güler: Telifli haber mesleğe katkı sunuyor: Türkiye genelinde en fazla işsiz ve mağdur gazetecinin bulunduğu doğu ilerindeki işsiz ve mesleklerini yapamayan gazeteciler de telifli haber yaparak az da olsa gelir elde etmeye ve mesleklerini sürdürmeye çalışıyorlar. 2016 Yılında KHK ile kapatılan Dicle Haber Ajansı/ DİHA’nın Eski Bölge Müdürü gazeteci Sıddık Güler bölgenin işsiz gazeteci kaynadığını söyleyerek, telifli haber programlarının, kendi olanaklarıyla hayata tutunmaya çalışan bu gazetecileri bir ölçüde de olsa finanse ettiğini ve gazetecilik yapmalarına olanak sunduğunu belirterek düşüncelerini şöyle ifade etti: “Bölgedeki gazeteciler gerçekten zor durumda. Birçok gazeteci yerel sitelerde gazetecilik mesleğini sürdürmeye çalışıyor ama yerel siteler de zaten zor ayakta kaldıkları için kimseye ücret ödeyemiyorlar. Bu durumda mesleğini sürdürmek isteyen gazeteciler telifli haber yaparak hem geçinme hem de mesleklerini sürdürme uğraşı içine giriyorlar. Dikkatimi çeken bir konu; telifli haber sonrası gazetecilerin daha özgün haberler yapma arayışına girmeleridir. Bu bence olumlu bir gelişmedir. Eskiden beri gözümüzün önünde duran birçok konu işsiz gazeteciler tarafından yeni keşfedildi ve haberleri yapıldı.”

Zeki Dara: Gazetecilik tek sesli oldu: Gazeteciliğin büyük ajansların tekeline girdiğini ve tek sesli hale geldiğini vurgulayan Hakkari Objektif Haberin sahibi Zeki Dara ise kendilerini ifade edecek mecra bulamayan gazetecilerin meslekten soğuduğunu söyledi. Dara, AB destekli telifli haber olanağının gazetecileri motive ettiğini belirterek şöyle konuştu: “Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik koşullar göz önünde bulundurulduğunda bir çok meslek erbabında olduğu gibi sadece gazetecilik yaparak geçim sağlamak neredeyse imkansız bir hal aldı. Haberin, haberciliğin dijitalleştiği bu çağda gazetecinin ürettiği içerikler sıradan kabul edilmeye başlandı. Yani üretilen içerikler ne kadar kaliteli ve özgün olsa bile bu içeriklerin gazeteciye ekonomik anlamda bir getirisi olmuyor. Bütün bunlar aslında bir gazetecinin üreteceği içeriklerin bir alıcısının olmadığının bir göstergesidir.” (Bu içerik Dokuz Eylül Gazetesi'nden alıntılanmıştır.)

9 Eylül Gazetesi