Hamdiye Çiftçi Öksüz

Kürtlerin binlerce yıldır buğday, mısır ve arpanın öğütülmesi için kullandığı el değirmeni (Destar) ve dibek taşı (Cohnı) olarak bilinen tarihi malzemeler Hakkari’de kadınların eliyle yeniden hayat buluyor. Hakkari şehir merkezinde bir araya gelen kadınlar, binlerce yıl önce ki geleneği yaşatmaya devam ediyor.  

Bir dönem hemen hemen her evde bulunun destar, bu gün yok denecek kadar azaldı. Kadınlar destar ve cohnı ile öğüttüğü buğday ve mısırdan elde ettiği bulgurdan ve unla yemek yapıyor.

Hakkari kent merkezinde oturan Kadriye Kanat, evlerinde bulunan destar  evlerinde hiç eksil olmadığını söyledi. Bu araçların ninesinden kaldığını söyleyen Kanat, bu mirası çocuklarına bırakacağını gelecek nesillerin de bunu unutmaması gerektiğini vurguladı.

Elle yaptıkları ekmek ve yemeklerin daha doğal ve lezzetli olduğunu ifade eden Kanat, şöyle konuştu: “Bu lezzetin kaynağı kendi elimizle öğüttüğümüz un yemeklikledir. Eskiden herkes kendi ununu kendisi yapardı. Bunu da destar  ile yapardık. Buğdayımızı un haline getirmek için hem ailelerimizle hem de komşularımızla bir araya gelirdik. Yani destar ve cohnı bile insanları bir araya getirirdi. Ama daha sonra buğday ve mısırları öğütmek için fabrikalar çıktı. Böylece hem insanlar hem bir araya gelmemeye başladı hem de yemek ve ekmeklerdeki lezzetler kalmadı. Atamalarımızdan bize miras kalan bu gibi malzemelere sahip çıkıp, gelecek kuşaklara aktarmalıyız.”

Teknolojiden önce insanların doğal ürünler yaparak daha çok mutlu olduğunu söyleyen kadınlardan Reyhan Karademir ise, “Biz hep doğal ve lezzetli ürünlerle büyüdük ama şimdiki nesil bizim kadar şanslı değil. Taş el değirmeni eskiden boş kalmazdı her gün bir evi bulgurunu öğütülürdü. Şimdi hazır ürünler çıktığı için kimse bakmıyor bile. Herkes işin kolayına kaçıyor. Biz çocukluğumuzda, genç kızlığımızda yaptığımız bu kültüre sahip çıkmaya yaşatmaya çalışıyoruz. Buğday öğütürken çok mutlu oluyoruz. Destanın olmazsa olmaz şarkısı “ destar mala ki û kiye destar mala…..”  gibi  geleneksel şarkılarımızdan olan Kürtçe şarkılarımızı söyleyerek  bin yıllık kültürümüzün yok olmasını istemiyoruz. Gençlerinde kültürümüze sahip çıkmalarını istiyoruz” dedi.