Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Şırnak’ın Cizre ilçesinde Aralık 2015’te ilan edilen sokağa çıkma yasağı kapsamındaki güvenlik operasyonları sırasında insan hakkı ihlalleri yaşandığı iddiasıyla Ankara’ya karşı yapılan dava başvurularını “iç hukuk yolları tüketilmediği” gerekçesiyle "kabul edilemez” buldu.

AİHM, “Anayasa Mahkemesi (AYM) etkin iç hukuk yolu değil” tezini reddederek, bu konuda davacılar tarafından gündeme getirilen iddiaların “soyut” kaldığı sonucuna vardı.

AİHM, sokağa çıkma yasağı sonrası Ankara’ya dava açmak için yapılan yüzlerce başvuru arasından ikisini (Ömer Elçi ve Tunç ailesi) “pilot dava” olarak seçti ve bu başvurularla ilgili olarak 13 Kasım 2018 tarihinde Strasbourg’da bir duruşma düzenledi. Davacılar Türk güvenlik güçlerinin Cizre’de sokağa çıkma yasağı sırasında yürüttüğü operasyonlardan mağdur olduklarını savunup, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) temelinde birçok haklarının ihlal edildiği tezini işledi.

Davacı avukatları AİHM önünde, adlarını belirtmedikleri insan hakları kuruluşlarını kaynak göstererek, operasyonlardan “1 milyon 600 bin kişinin etkilendiğini, 500 bin kişinin göçe zorlandığını ve yaklaşık 2 bin kişinin öldüğünü” savundu. Sokağa çıkma yasağı nedeniyle su, elektrik ve internetin kesildiği, sivillerin sağlık hizmeti, eğitim, su, elektrik ve ilaçtan yoksun kaldığına vurgu yaptı.

Avukatlar, “ev hapsi” ve “kollektif cezalandırma” olarak tanımladıkları sokağa çıkma yasağının, Anayasa’nın temel hak ve özgürlüklerle ilgili 13 ve 15’inci maddelerinde öngörülmediği için “yasal dayanağı bulunmadığını” da öne sürdü. 

“AYM etkin iç hukuk yolu değil” tezi

Cizre operasyonlarıyla ilgili ihtiyati tedbir başvurularını reddettiği ve davaları ele alma sürecinin uzunluğu nedeniyle AYM'nin "etkin iç hukuk yolu olmadığı” tezini işleyen avukatlar, bu iki pilot davada AİHS'nin yaşam hakkıyla ilgili 2’nci, işkence ve kötü muamelenin önlenmesiyle ilgili 3’üncü ve emniyet ve güvenlik hakkıyla ilgili 5’inci maddelerinin ihlaline hükmedilmesi talebinde bulundu.

Alınacak kararda, AİHS’nin 46’ncı maddesi (AİHM kararlarının bağlayıcılığı ve infazı) uyarınca Türk hükümetine operasyonlar ve sokağa çıkma yasakları hakkında etkin soruşturma yürütme çağrısında bulunulması da istendi.