Anketörler aracılığı ile sahada çalışma yürüten Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Siirt Bölge Müdürlüğü 2015’te Batman’da yaşayan Tenzire Çetin’e ‘Hane Halkı Bütçe Anketi’ kapsamında sorular yöneltti.

Türkçe bilmeyen ve okuma ve yazması olmayan Çetin, sorulara yanıt vermek istemediğini ifade etti.

Yaşanan durumun ardından Çetin’in evine Vergi Dairesinden geçtiğimiz hafta ceza makbuzu geldi. Çetin, Siirt TÜİK Bölge Müdürlüğü Ekiplerince bütçe anketine katılmadığından ötürü Kabahatler Kanunu kapsamında bin 55 TL idari para cezasına çarptırıldı.

CHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır, Çetin’e bin 55 TL para cezası kesmesini Meclis gündemine taşıdı.

Başarır, Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak’ın yazılı olarak yanıtlamasını isteğiyle verdiği soru önergesi verdi.

Soru önergesinde Başarır, şu soruların yanıtlanmasını istedi:

Tenzire Çetin örneğinde olduğu gibi benzer şekilde yıllar itibarı ile kaç kişiye para cezası kesilmiştir? Kesilen cezaların illere göre dağılımı nedir?
Türkçe bilmeyen ve doğal olarak soruları anlamadığı için yanıtlayamayan Tenzire Çetin’e para kesilmesinin gerekçeleri nelerdir?
Ülkemizin içinde bulunduğu batık ekonomiyi TÜİK aracılığı ile vatandaşlara kestiğiniz cezalarla mı düzeltmeyi planlıyorsunuz?
Türkiye İstatistik Kurumu’na gerekli gereksiz bu tür cezaların kesilmesi ile ilgili sizden veya herhangi bir bakanlıktan gönderilmiş yazılı ya da sözlü bir talimat var mıdır?
Türkçe bilmemesine rağmen anket sorularını yanıtlamasını ısrarla talep eden TÜİK görevlileri hakkında herhangi bir yasal işlem başlatılmış mıdır? Başlatılmadıysa başlatmayı düşünüyor musunuz?
Yasa ne diyor?
11 Kasım 2005 tarihli ve 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu’nun 54. Maddesi uyarınca mazereti olmadan soruları cevaplamaktan kaçınanlara idari para cezası uygulanabiliyor.

Madde uyarınca istenilen bilgileri geçerli mazereti olmaksızın, belirlenen şekil ve süre içinde vermeyen, eksik veya hatalı verenlerin bir kereye mahsus uyarılarak, 7 gün içinde bilgileri vermeleri ve ya eksik ve hataları gidermeleri isteniyor.

Uyarıya rağmen, bilgileri hiç vermeyen veya talep edildiği halde eksiklikleri gidermeyen ve hataları düzeltmeyen gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişilerinin organ ve temsilcileri hakkında para cezası uygulanıyor.

Aynı kanunun 7. Maddesi ise istatistiki birimlerin, kendilerinden istenen veri veya bilgileri vatandaşlık görevi bilinci içerisinde, TÜİK Başkanlığının belirleyeceği şekil, süre ve standartlarda eksiksiz ve doğru olarak ücretsiz vermekle yükümlü olduğunu düzenliyor.

Daha önce de cezalar kesilmişti
TÜİK'in ankete cevap vermek istemeyen kişilere ceza kesmesi daha önce de gündem olmuştu. Eski haber spikeri Defne Samyeli 2013'te kendisine kesilen para cezasının iptali amacıyla konuyu 2018'de Anayasa Mahkemesi'ne taşımış, iş yoğunluğu mazeretinin yanısıra özel hayatının gizliliğine müdahale ve kanaat hürriyetinin ihlal niteliğindeki uygulamaya yanıt vermeme hakkının bulunduğunu belirtmişti.

Samyeli'nin kesilen para cezasının iptal edilmesi için açtığı davayı karara bağlayan AYM, Anayasa'nın 20. maddesinde tanımlanan özel hayata saygı hakkının ihlal edilmediğine karar vermiş, anketin sadece bir ayla sınırlı olduğunu belirterek iş yoğunluğunun da bireylere başlı başına bir külfet yüklediğinin söylenemeyeceğine hükmetmişti.